Từ năm 2014, Việt Nam đã trở thành quốc gia có số lượng du học sinh đông thứ hai tại Nhật Bản, chỉ xếp sau Trung Quốc. Bên cạnh sinh viên Đại học – Cao đẳng, học viên Cao học, phần lớn các du học sinh người Việt ở Nhật thường là học sinh các trường tiếng Nhật hay các trường chuyên môn, sau khi tốt nghiệp sẽ tiếp tục học lên hoặc có thể đi làm luôn. Tuy nhiên, dù là đối tượng nào nếu quyết định sinh sống lâu dài ở Nhật cũng sẽ phải tìm kiếm một công việc ổn định. Vậy xu hướng tìm việc của những du học sinh Việt Nam này sau khi tốt nghiệp ra sao, ngành nghề nào ở Nhật đang nhận được nhiều sự quan tâm nhất? Hãy cùng tìm kiếm câu trả lời cho vấn đề này thông qua bài viết dưới đây nhé!
Table of Contents
Số lượng du học sinh nước ngoài tại Nhật Bản ngày càng gia tăng
Từ năm 2008 chính phủ Nhật Bản bắt đầu thực hiện “Kế hoạch 300,000 du học sinh” nhằm đảm bảo nguồn lao động trong bối cảnh tình trạng già hóa dân số tại Nhật Bản ngày càng trầm trọng. Nhờ vào chính sách này, số lượng du học sinh nước ngoài tại Nhật đã gia tăng nhanh chóng, từ 163,697 người (năm 2011) lên 298,980 người (năm 2018). Nhật Bản cũng đã hoàn thành mục tiêu vào năm 2019 khi số lượng du học sinh nước ngoài vào thời điểm đó là 312,214 người. Năm 2020, do ảnh hưởng của dịch của dịch Covid-19 nên số lượng du học sinh đã giảm xuống còn khoảng gần 280 nghìn người.
Biểu đồ 1: Số lượng du học sinh nước ngoài tại Nhật Bản phân theo loại hình giáo dục (2011-2020)
(Đơn vị: Người)
(Nguồn: Người viết lập dựa trên số liệu báo cáo 『外国人留学生在籍状況調査結果』năm 2021 của JASSO)
Nhìn vào biểu đồ trên, có thể thấy số lượng du học sinh ở bậc “Đại học – Cao đẳng” và “Sau đại học” tăng trưởng tương đối đều đặn và ổn định. Du học sinh quốc tế tại các trường đại học – cao đẳng Nhật Bản tăng từ khoảng 71 nghìn người lên 93 nghìn người trong giai đoạn từ 2011-2019. Lượng học viên cao học chỉ bằng một nửa sinh viên Đại học – Cao đẳng nhưng cũng gia tăng liên tục từ khoảng 40 nghìn người (năm 2011) lên 53 nghìn người (năm 2019).
Mặt khác, cùng thuộc xu hướng trên nhưng số lượng du học sinh các trường tiếng Nhật, trường chuyên môn có tốc độ tăng nhanh hơn trong giai đoạn này. Trong đó, nổi bật là số lượng du học sinh các trường tiếng Nhật đã tăng 3.5 lần trong giai đoạn từ 2011-2018, chiếm khoảng 30% tổng số lượng du học sinh nước ngoài tại Nhật Bản (năm 2018). Tương tự, trong vòng 10 năm, số lượng du học sinh tại các trường chuyên môn cũng tăng gấp 3 lần.
Đến năm 2019, Nhật Bản đã hoàn thành chỉ tiêu “Kế hoạch 300,000 du học sinh”, trong giai đoạn 2011 đến 2019, tổng số du học sinh nước ngoài đã tăng gần gấp đôi, trong đó đóng góp lớn nhất là nhóm du học sinh tại các trường tiếng Nhật và trường chuyên môn.
Số lượng du học sinh Việt Nam tại Nhật Bản gia tăng, đứng thứ hai sau Trung Quốc
Từ năm 2014 đến 2019, số lượng du học sinh người Việt tại Nhật đã tăng 2.8 lần, đạt 73,389 người vào năm 2019. Cũng từ năm 2014, Việt Nam là nước có số lượng du học sinh nước ngoài đông thứ 2 tại Nhật, sau Trung Quốc (trước đó Việt Nam xếp thứ 3 vào năm 2013 và thứ 4 năm 2012) .
Biểu đồ 2: Sự biến đổi số lượng du học sinh Việt Nam tại Nhật Bản (2014-2019)
(Đơn vị: Người)
(Nguồn: Người viết lập dựa trên dữ liệu báo cáo 『令和元年における留学生の日本企業等への就職状況について』năm 2020 của Cục Quản lý xuất nhập cảnh, báo cáo 『外国人留学生在籍状況調査結果』các năm của JASSO)
Xu hướng tìm kiếm việc làm của du học sinh nước ngoài tại Nhật Bản
Xu hướng chung
Dựa trên báo cáo “Thực trạng hoạt động tìm việc của du học sinh nước ngoài” do công ty DISCO phát hành mỗi năm ta có thể thấy được những ngành nghề du học sinh nước ngoài ở Nhật quan tâm khi tìm việc. Dưới đây là thống kê 3 ngành được lựa chọn nhiều nhất từ năm 2017 đến năm 2020.
Bảng 1: Nhóm ngành nghề du học sinh nước ngoài ở Nhật lựa chọn tại thời điểm bắt đầu tìm kiếm việc làm (2017-2020)
Các công ty thương mại (tổng hợp) luôn nằm ở vị trí đầu trong nguyện vọng tìm việc của du học sinh ngành xã hội. Đứng ở vị trí thứ 2 và thứ 3 là các ngành Khách sạn, du lịch; Xử lý thông tin, phần mềm. Tuy nhiên, 2 vị trí này không ngừng biến đổi, đặc biệt do ảnh hưởng của dịch Covid-19 khiến lượng khách du lịch sụt giảm, nên ngành Khách sạn, du lịch không còn nằm trong nhóm 3 ngành nghề được sinh viên lựa chọn nhiều nhất trong năm 2020 nữa, thay và đó là ngành Thông tin dịch vụ, internet.
Sinh viên khối kỹ thuật lại có xu hướng lựa chọn công việc liên quan đến các ngành Điện tử, cơ khí; Ô tô, phương tiện giao thông. Tuy nhiên, từ đầu năm 2020 tình trạng khan hiếm chíp bán dẫn trên toàn cầu đã ảnh hưởng xấu đến 2 nhóm ngành này, thay vào đó sự phát triển của khoa học công nghệ giúp cho các ngành Dịch vụ Internet, Xử lý thông tin,… trở nên tiềm năng và hứa hẹn hơn với nhiều sinh viên. Đồng thời, ảnh hưởng của dịch Covid-19 cũng giúp cho nhóm ngành Dược phẩm, chăm sóc sức khỏe, mỹ phẩm nhận được nhiều sự quan tâm hơn.
Định hướng sau khi tốt nghiệp của du học sinh Việt Nam tại Nhật Bản
Du học sinh Việt Nam nếu muốn tiếp tục ở lại Nhật thường có hai lựa chọn hoặc là tiếp tục học lên hoặc là đi tìm việc. Trong những năm gần đây, du học sinh Việt Nam thường có xu hướng đi tìm việc sau khi tốt nghiệp hơn là lựa chọn tiếp tục học tiếp lên cao.
Dựa vào biểu đồ 3 dưới đây, ta có thể thấy tỷ lệ du học sinh Việt Nam lựa chọn “Tìm việc tại Nhật” tăng gần gấp đôi từ 16.4% (năm 2014) lên 31.7% (năm 2017). Trong khi vốn chiếm tỷ lệ rất cao (61.4% năm 2014), nhưng lựa chọn “Tiếp tục học lên cao tại Nhật” giảm xuống còn 45.3% (năm 2017).
Biểu đồ 3: Dự định sau khi tốt nghiệp của du học sinh nước ngoài tại Nhật Bản phân theo các nước (2014-2017)
(Nguồn: Mazumi Yusuke, 『変容する留学生の進路』（2019年）, p.31)
*Ghi chú: Đường nét đứt màu xanh lục: Du học sinh Việt Nam lựa chọn học lên cao tại Nhật Bản. Đường nét liền màu xanh lục: Du học sinh Việt Nam lựa chọn tìm việc tại Nhật Bản.
Xét riêng ở sinh viên Đại học, tỷ lệ lựa chọn học lên cao giảm từ 25.1% (năm 2014) xuống 11.5% (năm 2017). Việc tiếp tục học lên để tìm kiếm một công việc lý tưởng ở Nhật vốn là lựa chọn của nhiều sinh viên trường chuyên môn nhưng tỷ lệ này cũng đang có xu hướng giảm từ 76.8% (năm 2014) xuống 51.5% (năm 2017).
Biểu đồ 4: Định hướng tương lai của du học sinh Việt Nam (2014-2017)
(Đơn vị: %)
(Nguồn: Người viết lập dựa trên dữ liệu báo cáo 『変容する留学生の進路』của Mazumi Yusuke năm 2019)
Mặt khác, theo báo cáo “Định hướng tương lai đang thay đổi của du học sinh” năm 2019 thực hiện bởi Mazumi Yusuke, du học sinh Việt Nam tại Đại học – Cao đẳng tại Nhật có tỷ lệ xin việc thành công cao, con số này tăng từ 45.9 % (năm 2014) lên 61.4% (năm 2017). Tỷ lệ này của sinh viên tốt nghiệp các trường chuyên môn cũng tăng nhanh từ 9.1% (năm 2014) lên 28.3% (năm 2017).
Một số gợi ý lựa chọn ngành nghề tại Nhật Bản trong giai đoạn hiện nay
Nhìn từ chính sách kinh tế vĩ mô của Nhật Bản
Với mục tiêu xây dựng xã hội số hóa và xã hội xanh trong tương lai, các nhóm ngành IT, các ngành kỹ thuật cao, công nghệ thân thiện với môi trường là những ngành có tiềm năng phát triển lâu dài tại Nhật Bản.
Ngoài ra, trong bối cảnh già hóa dân số, với mục tiêu đảm bảo an sinh xã hội, nhu cầu nhân lực về nhóm ngành chăm sóc sức khỏe, điều dưỡng cũng gia tăng. Phát triển hệ thống mậu dịch tự do duy trì nhu cầu một lực lượng lao động thuộc các ngành kinh tế, xã hội có năng lực chuyên môn, đồng thời có kỹ năng ngôn ngữ, lý giải văn hóa trong giao thương quốc tế.
Tiếp đó, chính phủ Nhật đặt mục tiêu tạo dòng chảy nhân sự mới vào khu vực các doanh nghiệp vừa và nhỏ, công ty đầu tư vào thị trường nước ngoài, cũng như chuyển dịch nhân sự từ khu vực đô thị về địa phương. Điều này có thể sẽ mang đến nhiều cơ hội việc làm hơn cho các sinh viên. Những bạn có định hướng sinh sống và làm việc ở địa phương sẽ có thêm lựa chọn vì chính phủ Nhật Bản cũng đề ra mục tiêu phát triển các địa phương trở nên năng động hơn, cụ thể là phát triển mạng lưới giao thông công cộng, nâng cao thu nhập người dân.
Sau giai đoạn trầm lắng, nhóm ngành xây dựng nhà ở cũng được dự báo sẽ phát triển trở lại.
Gợi ý từ báo cáo về hoạt động tìm việc của du học sinh và đánh giá từ các cổng thông tin điện tử liên quan đến tuyển dụng
Nhiều cổng thông tin lớn về việc làm, tuyển dụng của Nhật Bản cũng đưa ra những đánh giá tương tự về thị trường lao động tại Nhật trong tương lai. Một số nhóm ngành có triển vọng đối với du học sinh bao gồm: Công nghệ thông tin, sức khỏe – hộ lý, cơ khí – kỹ thuật, điện tử – chất bán dẫn, logistic, nông – lâm – ngư nghiệp, du lịch, xây dựng – kinh doanh bất động sản.
Ngoài ra, bạn cũng có thể tham khảo danh sách những nhóm ngành nghề tập trung nhiều du học sinh nước ngoài sau khi tốt nghiệp, theo điều tra của DISCO vào tháng 12/2020 như sau:
・Nhóm ngành chế tạo: Nghiên cứu, phát triển, lập kế hoạch (38.1%), kinh doanh tại nước ngoài (28.6%), sản xuất, chế tạo, quản lý chất lượng sản phẩm (26.2%)
・Nhóm ngành không chế tạo: IT, phần mềm (38.6%), dịch vụ vận chuyển, thương mại (22.7%), kinh doanh nội địa (13.6%)
Về khuynh hướng lựa chọn nghề nghiệp tương lai trong nhóm du học sinh tại các trường tiếng Nhật, báo cáo của ACCESS NEXTAGE vào tháng 11/2020 chỉ ra:
・Du học sinh nghiêng về lựa chọn nhóm ngành Kinh doanh, IT nếu học lên đại học hay trường chuyên môn.
・Số lượng du học sinh người Việt nhận thấy không có khả năng kinh tế để tiếp tục học lên và muốn chuyển sang visa Kỹ năng đặc định đang gia tăng.
Có thể thấy du học sinh Việt Nam tại các trường tiếng Nhật nắm bắt khá nhanh các xu hướng nghề nghiệp cũng như linh hoạt trong việc tận dụng những cải cách về chính sách visa của chính phủ Nhật Bản.
Ngoài ra, về ảnh hưởng của dịch bệnh đến hoạt động tuyển dụng, báo cáo của DISCO vào tháng 4/2020 chỉ ra: 88.5% của số công ty được hỏi có hoạt động tuyển dụng bị ảnh hưởng bởi Covid-19. Công ty có quy mô nhân sự càng lớn thì tỷ lệ phần trăm trả lời “Bị ảnh hưởng khá lớn” càng cao, trong đó cao nhất là công ty quy mô trên 1000 nhân viên với 56.4%. Điều này gợi ý rằng lựa chọn những công ty quy mô vừa và nhỏ sẽ mở ra nhiều cơ hội hơn cho du học sinh Việt Nam mới ra trường trong giai đoạn hiện nay.
Lời kết
Trên đây là một vài thông tin tóm tắt xu hướng biến đổi về số lượng, phân bố theo loại hình đào tạo và định hướng tương lai của du học sinh nước ngoài tại Nhật nói chung và du học sinh Việt Nam nói riêng. Cùng với đó, chúng tôi cũng đưa ra một số gợi ý về những ngành nghề triển vọng ở Nhật Bản trong tương lai. Hy vọng những thông tin trên đây sẽ góp phần nào đó giúp ích cho các bạn du học sinh người Việt đang trong giai đoạn cân nhắc kế hoạch tương lai của bản thân.
Nếu bạn đang có nhu cầu chuyển việc tại Nhật Bản, bạn có thể truy cập vào trang web tsunagu Local Jobs! Tại đây có rất nhiều công việc chính thức dành cho người nước ngoài đang sinh sống ở Nhật, và nhiều vị trí tuyển dụng với mức lương hấp dẫn. Hãy đăng ký tài khoản trên trang web để bắt đầu hành trình tìm kiếm công việc mơ ước của bạn nhé!
Thông tin trong bài viết được cập nhật tại thời điểm công bố
