ฮงเนะและทาเทมาเอะ ทักษะสำคัญในสังคมการทำงานญี่ปุ่น
ความสามัคคี เป็นหนึ่งในปัจจัยที่ดึงดูดชาวต่างชาติให้เข้ามาทำงานในญี่ปุ่นได้มากที่สุด ถึงจะมีวิธีสร้างความสามัคคีอยู่หลายรูปแบบ แต่หนึ่งในสิ่งที่ได้ผลที่สุดก็คือ จารีตสังคมที่ทุกคนรู้กันดีแม้ไม่ได้เขียนออกมาเป็นลายลักษณ์อักษรอย่าง ฮงเนะ (ตัวตนที่แท้จริง) และ ทาเทมาเอะ (หน้ากาก)
แม้ทุกวัฒนธรรมจะมีหลักการนี้เหมือนกัน แต่ฮงเนะและทาเทมาเอะของญี่ปุ่นก็เป็นสิ่งที่คุณต้องทำความคุ้นชินกันอยู่สักหน่อย (เหมือนกับอีกหลายๆ อย่างของญี่ปุ่น) เพราะฮงเนะและทาเทมาเอะมีอยู่ทุกที่ในสังคมญี่ปุ่น ตั้งแต่ที่ทำงานจนไปถึงร้านเหล้าเลยทีเดียว
ทาเทมาเอะคืออะไร?
ทาเทมาเอะ (建前) คือ ภาพลักษณ์ที่เราแสดงออกต่อหน้าผู้อื่น มักจะเป็นอะไรที่เป็นมิตร ใจเย็น ร่าเริงหรือกระทั่งยอมคน แม้ทาเทมาเอะจะดูเป็นการเสแสร้งหรือการตีสองหน้า แต่มันก็มักจะถูกนำมาใช้เพื่อหลีกเลี่ยงความขัดแย้งและทำให้การมีปฏิสัมพันธ์ในสังคมราบรื่นมากกว่าที่จะเป็นการเล่นแง่หรือหลอกลวงผู้อื่น
ไม่ว่าจะเป็นสถานการณ์ไหน ผู้ที่เชี่ยวชาญในทาเทมาเอะก็จะพยักหน้า ยิ้มอย่างสุภาพ และฝึกการ “ไอซุจิ” (Aizuchi การตอบรับเป็นช่วงๆ เพื่อแสดงให้เห็นว่ากำลังฟังอยู่) อย่างสุภาพ แม้มองจากภายนอกจะดูเหมือนพวกเขาเห็นด้วย แต่จริงๆ แล้วทั้งหมดนั่นคือการกระทำเพื่อหลีกเลี่ยงความขุ่นเคืองเท่านั้นเอง!
ความซับซ้อนนี้เกี่ยวข้องกับความสัมพันธ์แบบ “รุ่นพี่-รุ่นน้อง” (Senpai-Kouhai) ของญี่ปุ่น ทาเทมาเอะเป็นเรื่องของการอ่านบรรยากาศ (空気を読む อ่านว่า Kuki wo yomu) ล้วนๆ การตอบสนองอย่างกระตือรือร้นด้วยการโกหกเล็กๆ น้อยๆ เพื่อหลีกเลี่ยงการเผชิญหน้ากันอย่างรุนแรง ส่งผลเป็นความสามัคคีที่ทุกคนชื่นชอบนั่นเอง
ฮงเนะคืออะไร?
ฮงเนะ (本音) คือ สิ่งที่ตรงข้ามกับทาเทมาเอะ ฮงเนะหมายถึงความคิดและการแสดงออกที่แท้จริงของคุณ ไม่ว่าจะการบ่นเรื่องงาน หาวดังๆ เวลาเหนื่อย หรือปฏิเสธคำชวนของผู้อื่นอย่างชัดเจน เราจะแสดงฮงเนะให้กับคนในครอบครัวและเพื่อนที่ไว้ใจได้เท่านั้น
ถึงแม้ว่าจะไม่มีการแสดงฮงเนะในที่ทำงานเลย แต่อย่างที่หลายๆ คนที่อาศัยอยู่ในญี่ปุ่นรู้กันว่าในออฟฟิศและห้องเรียนก็ยังมีมิตรภาพที่แท้จริงอยู่มากมาย ทำให้คุณสามารถแสดงตัวตนที่แท้จริงออกมาได้ นอกจากนี้ ยิ่งคุณรู้จักเพื่อนร่วมงานของคุณมากเท่าไร ก็ยิ่งมีโอกาสที่พวกเขาจะแสดงตัวตนที่แท้จริงออกมาให้เห็นมากขึ้นเท่านั้น อย่างไรก็ตาม หากคุณแสดงออกมากเกินไป โดยเฉพาะเวลาที่อารมณ์ไม่ดี ก็จะกลายเป็นคนไม่มีมารยาทและไม่มีวุฒิภาวะได้
แม้เด็กๆ จะได้รับข้อยกเว้น แต่ฮงเนะและทาเทมาเอะก็ฝังลึกอยู่ในใจของคนญี่ปุ่นมาตั้งแต่อายุราว 12 ปี คุณอาจตกใจเมื่อเห็นความแตกต่างของฮงเนะและทาเทมาเอะของบางคน เพราะในวัฒนธรรมชาติอื่น เพื่อนร่วมงานจะต้องทำความรู้จักกันพอสมควร แต่ในสังคมญี่ปุ่นนั้น เพื่อนร่วมงานแทบจะไม่รู้จักกันเลย!
ฮงเนะและทาเทมาเอะในสังคมญี่ปุ่น
ฮงเนะและทาเทมาเอะมีบทบาทสำคัญในการส่งเสริมความสงบสุขและความสามัคคีของญี่ปุ่นที่หลายๆ คนชื่นชอบ แถมยังเป็นหนึ่งในเหตุผลที่ทำให้คนอยากไปอาศัยอยู่ในประเทศนี้กันด้วย เพราะพวกเขาคิดว่ามันช่วยควบคุมการทะเลาะกันด้วยเรื่องหยุมหยิม ความสอดรู้สอดเห็น การคุยสัพเพเหระไม่จบไม่สิ้นและอีโก้คับฟ้าได้ ส่งผลให้ญี่ปุ่นกลายเป็นสังคมที่ปลอดภัย สงบ และไม่มีความรุนแรงนั่นเอง
อย่างไรก็ตาม หากไปถามชาวญี่ปุ่นว่ารู้สึกอย่างไรกับวัฒนธรรมนี้ พวกเขาก็จะตอบว่ามันไม่ใช่สิ่งที่ดีเท่าไร (หากพวกเขาตอบแบบจริงใจนะ!) เพราะอาจทำให้การสื่อสารคลาดเคลื่อน เกิดความเข้าใจผิดหรือการกลั่นแกล้งขึ้นมาได้ง่ายๆ และทำให้พฤติกรรมต่อต้านสังคมต่างๆ มักจะถูกละเลย โดยเฉพาะในหมู่ผู้สูงอายุ ทำให้เกิดเป็นช่องว่างระหว่างวัยที่ใหญ่มาก แม้ว่าในปัจจุบัน ทุกอย่างกำลังเปลี่ยนแปลงไป และการสื่อสารแบบตรงไปตรงมาได้รับการยอมรับมากขึ้นแล้ว แต่ก็ไม่ได้ทำให้ฮงเนะและทาเทมาเอะหายไปเสียทีเดียว
สิ่งที่ไม่ควรทำในที่ทำงาน
หากคุณต้องการสร้างความประทับใจในที่ทำงานญี่ปุ่น สิ่งที่คุณทำได้ดีที่สุดก็คือเคารพผู้อื่นและกระตือรือร้นในการทำงาน รวมถึงรู้จักฟังเพื่อนร่วมงาน และพูดเรื่องส่วนตัวให้น้อยที่สุดด้วย ถึงแม้ว่าในหลายสังคม พนักงานจะสานสัมพันธ์กันผ่านการพูดเรื่องส่วนตัวและแบ่งปันเรื่องราวความทุกข์กัน แต่นั่นไม่ใช่สิ่งที่รับได้ในสังคมนี้
ที่ทำงานเป็นที่สำหรับทำงาน และทำงานเท่านั้น แม้ว่าคุณจะอยากพูดถึงงานอดิเรก ความคิดหรือเรื่องครอบครัวมากแค่ไหนก็ถือว่าไม่เหมาะสม คุณควรเก็บบทสนทนาเหล่านั้นไว้คุยกับเพื่อนนอกที่ทำงาน ยิ่งไปกว่านั้น การมีทัศนคติเชิงบวกก็ถือเป็นเรื่องที่ดี และคุณก็ควรพยายามบ่นหรือออกความเห็นเชิงลบให้น้อยที่สุดเท่าที่จะทำได้ด้วย
ใช้ประโยชน์จากทาเทมาเอะ
พอได้รู้เรื่องฮงเนะและทาเทมาเอะแล้ว การใช้ชีวิตในญี่ปุ่นก็อาจจะเริ่มฟังดูน่ากลัว แต่อย่าได้กลัวไป! เพราะหากฝึกฝนได้ถูกวิธี สิ่งนี้ก็จะนำคุณไปสู่ความสำเร็จทั้งในหน้าที่การงาน ความสัมพันธ์ที่แสนสำคัญและมีความหมาย รวมถึงชีวิตสังคมที่เต็มไปด้วยความคึกคักได้เลย!
และนี่คือเคล็ดลับของทาเทมาเอะที่จะช่วยให้คุณใช้ชีวิตอย่างมีความสุขในญี่ปุ่น
1. คุยเรื่องส่วนตัวให้น้อยที่สุดเว้นแต่จะเป็นเรื่องที่สมควร
2. ยิ้มและพยักหน้าเข้าไว้ ทำตัวเหมือนสนใจในเรื่องที่อีกคนพูดเสมอ ถึงแม้ว่าจริงๆ แล้วจะไม่สนใจก็ตาม
3. อย่าพูดตรงเกินไป! ความตรงไปตรงมาอาจจะดีแต่ก็อาจทำให้เกิดความขุ่นเคืองได้
4. อย่าถอนหายใจหรือส่งเสียงแสดงความไม่พอใจ ลองพูดว่า “เฮ้อ อยากกลับบ้านแล้ว” ดูสิ รับรองเพื่อนร่วมงานได้ช็อกแน่นอน!
เหนือสิ่งอื่นใด พยายามคิดเยอะๆ เพราะทาเทมาเอะเป็นเรื่องของมารยาทล้วนๆ ซึ่งก็เป็นแนวคิดที่มีอยู่ในทุกสังคมเลยนั่นเอง
การสังสรรค์และวัฒนธรรมการดื่มของญี่ปุ่น
ถึงแม้ว่าโนมิไคจะเป็นการสังสรรค์ แต่ก็ยังเต็มไปด้วยทาเทมาเอะและความสัมพันธ์แบบรุ่นพี่-รุ่นน้อง เพราะฉะนั้นจึงไม่ควรปล่อยตัวจนเกินไป! หลายครั้งที่หน้าที่เพียงอย่างเดียวของพนักงานใหม่จะเป็นการเติมเครื่องดื่มให้ผู้อื่นและรับหน้าที่เก็บเงิน ไม่ต้องบอกก็รู้ว่าในหลายๆ ครั้ง โนมิไคจะค่อนข้างน่ากลัวมากทีเดียว!
อย่างไรก็ตาม การสังสรรค์ตามงานสังคมกับเพื่อนหรือเพื่อนร่วมงานเหล่านี้เป็นโอกาสอันดีในการปลดปล่อยความเครียดและความกังวลที่สะสมมาตลอดทั้งวัน เมื่อความสัมพันธ์แบบรุ่นพี่-รุ่นน้องเริ่มเบาบางลง คุณก็สามารถเล่าเรื่องความกังวลในแต่ละวัน เรื่องส่วนตัว หรือแม้กระทั่งเรื่องซุบซิบต่างๆ ได้อย่างอิสระมากขึ้น หากคุณต้องการความสัมพันธ์ที่ลึกซึ้งกับเพื่อนร่วมงานหรือเพื่อนคนอื่นๆ ก็ไม่ควรพลาดงานโนมิไคเลยทีเดียว!
สรุปว่ามีอะไรจริง (ใจ) บ้าง?
คุณอาจจะเหนื่อยกับการพูดหน้าอย่างหลังอย่างและคำยกยอไม่รู้จบ แต่อย่ากังวลไป แม้ฮงเนะและทาเทมาเอะจะเป็นส่วนที่สำคัญมากในสังคมญี่ปุ่น แต่ก็เป็นเพียงสีขาวและสีดำในโลกสีเทาๆ ใบนี้ เราขอให้บทความนี้เป็นเพียงหลักนำทางคุณให้อยู่ในสังคมญี่ปุ่นได้ แต่อย่าให้กฎที่แอบแฝงอยู่เหล่านี้เป็นตัวกำหนดอนาคตของคุณเป็นอันขาด!
หากมีคำถาม คำแนะนำ หรือข้อเสนอแนะใดๆ เกี่ยวกับบทความของเรา สามารถติดต่อและติดตามเราผ่านทางเฟซบุ๊กได้เลย !
เนื้อหาในบทความนี้ อัพเดทล่าสุด ณ วันที่เผยแพร่
