ญี่ปุ่นได้เตรียมปรับขึ้นภาษีผู้บริโภคหรือภาษีมูลค่าเพิ่ม จากอัตราปัจจุบันซึ่งอยู่ที่ 8% เป็น 10% เริ่มมีผลตั้งแต่วันที่ 1 ต.ค. 2562 เป็นต้นไป โดยรัฐบาลญี่ปุ่นได้ทำการขึ้นอัตราภาษีเพื่อที่จะสะสมกองทุนสำหรับสวัสดิการทางสังคมในอนาคต แต่ในความเป็นจริงแล้วการเพิ่มภาษีนี้ยังมีบางจุดที่ “ซับซ้อนเข้าใจยาก” ซึ่งสาเหตุหนึ่งก็คือ กลุ่มสินค้าจำพวกอาหารและเครื่องดื่มจะอยู่ในกลุ่ม “อัตราภาษีลดหย่อน” ซึ่งหมายความว่าไม่ปรับขึ้นภาษีนั่นเอง โครงสร้างซับซ้อนขนาดนี้ มาดูกันอย่างละเอียดกันดีกว่าว่า อะไรที่ไม่ขึ้นอัตราภาษีบ้าง แล้วภาษีใหม่นี้จะมีผลกับชาวต่างชาติอย่างไรบ้าง?
การขึ้นอัตราภาษีผู้บริโภคจาก 8％ เป็น 10％ ของประเทศญี่ปุ่น
ประเทศญี่ปุ่นจะทำการปรับขึ้นภาษีผู้บริโภคหรือภาษีมูลค่าเพิ่ม จากอัตราปัจจุบันซึ่งอยู่ที่ 8% เป็น 10% โดยจะเริ่มมีผลในวันที่ 1 ตุลาคม 2562 เป็นต้นไป ซึ่งเมื่อย้อนกลับไปดูก็จะเห็นได้ว่า ญี่ปุ่นเริ่มนำระบบการเก็บภาษีผู้บริโภคเข้ามามีผลบังคับใช้ในเดือนเมษายน 2532 โดยเริ่มจากอัตราภาษี 3 % และทำการปรับขึ้นเป็น 5％ ในเดือนเมษายน 2540 และ 8％ ในเดือนเมษายน 2557 ซึ่งครั้งนี้ันับเป็นการปรับขึ้นอัตราภาษีผู้บริโภคเป็นครั้งที่ 3 ของประเทศ
ประเทศญี่ปุ่นกำลังประสบปัญหาการขยายตัวของสังคมผู้สูงอายุ และการลดลงของอัตราการเกิด ค่าประกันสังคม ฯลฯ ทำให้กลุ่มประชากรวัยทำงานต้องแบกรับภาระเพิ่มขึ้นทุกๆ ปี ในสถานการณ์นี้ หากรัฐบาลปรับขึ้นอัตราภาษีเงินได้บุคคลธรรมดาและภาษีเงินได้นิติบุคคล ภาระทั้งหมดก็จะไปตกอยู่ที่ประชากรอายุน้อยในวัยทำงาน
ดังนั้น การปรับขึ้นอัตราภาษีผู้บริโภคเพื่อกระจายภาระไปยังประชากรทั่วประเทศที่รวมไปถึงผู้สูงอายุด้วยนั้น จึงเป็นการระดมกองทุนที่เหมาะสำหรับสวัสดิการทางสังคมสำหรับสังคมผู้สูงอายุนี้ และนี่จึงเป็นที่มาของการเพิ่มอัตราภาษีในครั้งนี้นั่นเอง
ทว่า การปรับขึ้นอัตราภาษีในครั้งนี้ไม่ใช่เพียงการขึ้นอัตราภาษีรวดเดียวทั้งหมด และยังมีโครงสร้างที่ซับซ้อนเข้าใจยาก เนื่องจากมีการนำ “อัตราภาษีลดหย่อน” เข้ามาใช้ร่วมกับการขึ้นอัตราภาษีในครั้งนี้ด้วย เรามาเริ่มจากทำเข้าใจในโครงสร้างนี้ว่า จะมีผลต่อชาวต่างชาติทั้งนักท่องเที่ยวและผู้อยู้อาศัยอย่างไร
อัตราภาษีลดหย่อน คือ？
อัตราภาษีลดหย่อน คือ ความคิดตามหลักการที่ว่า “การลดหย่อนภาระทางภาษีของผู้บริโภคที่เกี่ยวข้องกับการบริโภคและการใช้ ให้เป็นประโยชน์สำหรับผู้บริโภคเพื่อการดำรงชีวิตประจำวัน” สำหรับสินค้าบางรายการที่เฉพาะเจาะจงเท่านั้น โดยได้ตั้งให้มีอัตราที่ต่ำลงเป็น 8% จาก 10％
สินค้ารายการที่เฉพาะเจาะจงนี้ก็คือ “สินค้าอาหารและเครื่องดื่ม” (ยกเว้นสุรา และการรับประทานอาหารนอกบ้าน) และ “หนังสือพิมพ์” (สำหรับการเป็นสมาชิกหนังสือพิมพ์ที่ตีพิมพ์ 2 ครั้งต่อสัปดาห์) โดยสินค้าทั้ง 2 ประเภทนี้จะถูกจัดอยู่ในกลุ่มสินค้าลดหย่อนภาษี และจะมีอัตราภาษีอยู่ที่ 8％ ตามเดิม
หนังสือพิมพ์นั้นคงจะไม่ได้เกี่ยวข้องกับชาวต่างชาติเท่าไรนัก แต่สำหรับรายสินค้าอาหารและเครื่องดื่มนั้น ค่อนข้างเกี่ยวข้องกันเลยทีเดียว แล้วการยกเว้นสุราและการรับประทานอาหารนอกบ้านนี้หมายถึงอะไร?
สินค้าอาหารและครื่องดื่มที่เข้าข่ายลดหย่อน / ไม่เข้าข่ายลดหย่อน
ข้าวสาร ผัก เนื้อสัตว์ ปลาสด ผลิตภัณฑ์ที่ทำจากนม ขนมปัง ขนมขบเคี้ยว น้ำแร่ ฯลฯ เหล่านี้ เป็นรายการสินค้าและเครื่องดื่มหลักๆ ที่เข้าข่ายอัตราภาษีลดหย่อน โดยจะมีอัตราภาษีอยู่ที่ 8％ ตามเดิม และแม้ว่าสุราจะไม่เข้าข่ายอัตราภาษีลดหย่อน แต่สำหรับเบียร์ที่ปราศจากแอลกอฮอล์ หรือขนมที่มีสวนผสมของแอลกอฮอล์ ฯลฯ นั้นจะยังคงเข้าข่ายอัตราภาษีลดหย่อนนี้
นอกจากนี้ สินค้าจำพวกยาหรือสินค้าที่เป็นเวชสำอาง (สินค้าที่มีจุดมุ่งหมายในการใช้อย่างเจาะจง มีผลต่อร่างกายน้อย แต่ไม่ใช้เพื่อการวินิจฉัย รักษา หรือป้องกันโรค ที่ให้ผลจากการบริโภคคล้ายยาแต่ไม่เข้าข่ายยา) เช่น เครื่องสำอางบางชนิด ฯลฯ จะไม่เข้าข่ายอัตราภาษีลดหย่อน แต่สินค้าจำพวกเครื่องดื่มให้พลังงาน อาหารเสริม อาหารเพื่อความงาม ฯลฯ นั้นจัดอยู่ในกลุ่มอัตราภาษีลดหย่อน
มาถึงตรงนี้ การจะแยกว่า “เป็นสินค้าอาหารและครื่องดื่มหรือไม่” จึงเป็นเรื่องที่ไม่ได้ยากขนาดนั้น แต่จุดที่เป็นปัญหาก็คือ การรับประทานอาหารนอกบ้านที่ไม่เข้าข่ายอัตราภาษีลดหย่อน เพราะมีรายละเอียดค่อนข้างมากเลยทีเดียว
คำจำกัดความของ “การรับประทานอาหารนอกบ้าน” ที่ไม่เข้าข่ายอัตราภาษีลดหย่อนคือ?
คำจำกัดความของ “การรับประทานอาหารนอกบ้านที่เข้าข่าย/ไม่เข้าข่าย” นั้นคืออะไร 8％ หรือ 10％ กันแน่ มาดูกันว่าเส้นแบ่งของคำว่าเข้าข่ายนั้นอยู่ตรงไหน ตัวอย่างเช่น
・ในกรณีที่ซื้อข้าวกล่องจากร้านสะดวกซื้อ แล้วรับประทานนอกร้าน จะไม่ถือว่าเป็นการรับประทานอาหารนอกบ้าน แต่จะถือว่าเป็น “การได้ส่งผ่านสินค้าอาหารและเครื่องดื่มเรียบร้อยแล้ว” จึงถือเป็นสินค้าที่เข้าข่ายอัตราภาษีลดหย่อน (คิดภาษี 8%)
・แต่ถ้าหากซื้อข้าวกล่องแล้วรับประทานภายในร้านสะดวกซื้อตรงมุมรับประทานอาหาร จะถือเป็นการรับประทานอาหารนอกบ้าน จึงไม่เข้าข่ายอัตราภาษีลดหย่อน (คิดภาษี 10%)
ซึ่งในกรณีนี้ จะมีการสอบถามเกี่ยวกับสถานที่ที่จะรับประทานในตอนซื้อสินค้าหรือไม่นั้น ก็ยังไม่มีการกำหนดอย่างแน่ชัด แต่ก็กำลังมีการพิจารณาเกี่ยวกับการให้พนักงานสอบถามว่า “จะรับประทานที่มุมรับประทานอาหารหรือไม่?” อย่างไรก็ตาม ก็ยังมีความกังวลในกรณีที่อาจมีผู้บริโภคตอบว่า “ไม่รับประทานในร้าน” ตอนชำระเงิน แต่จริงๆ “นั่งรับประทานภายในร้าน” การตัดสินใจเกี่ยวกับการนำอัตราภาษีลดหย่อนมาใช้จึงยังคงกำกวมอยู่
เช่นเดียวกับร้านสะดวกซื้อ ร้านโยชิโนยะ ร้านสุคิยะ ร้านมัตสึยะ (ร้านขายข้าวหน้าเนื้อ) แมคโดนัลด์ KFC ฯลฯ (ร้านอาหารฟาสต์ฟู้ด) สตาร์บัคส์ ฯลฯ (ร้านกาแฟ) เหล่านี้ หากซื้อกลับบ้านก็จะเข้าข่ายอัตราภาษีลดหย่อน แต่หากเป็นกรณีที่รับประทานภายในร้าน ก็จะไม่เข้าข่ายอัตราภาษีลดหย่อน
หากเป็นการซื้ออาหารและเครื่องดื่มจากร้านที่ไม่ได้ให้ขายอาหารและเครื่องดื่มเป็นหลัก ก็จะยิ่งซับซ้อนมากขึ้นไปอีก ตัวอย่างเช่น
・ร้านแผงลอย หรือ ฟู้ดคอร์ท ฯลฯ ที่ไม่มีเก้าอี้หรือโต๊ะให้บริการ ก็จะถือเป็น “การส่งผ่านสินค้าอาหารและเครื่องดื่มแล้ว” จึงเข้าข่ายอัตราภาษีลดหย่อน แต่หากว่ามีโต๊ะและเก้าอี้ ฯลฯ และรับประทานที่ตรงนั้นเลย ก็จะถือเป็น “การรับประทานอาหารนอกบ้าน” ที่ไม่เข้าข่ายอัตราภาษีลดหย่อน
・การรับประทานอาหารและเครื่องดื่มในร้านคาราโอเกะที่มีโต๊ะและเก้าอี้ที่สามารถรับประทานอาหารและเครื่องดื่มได้ ก็จะถือเป็นการรับประทานอาหารนอกบ้าน ที่ไม่เข้าข่ายอัตราภาษีลดหย่อนเช่นกัน
・ที่ซับซ้อนยิ่งไปกว่านั้นก็คือ กฎสำหรับโรงภาพยนตร์ ไม่ว่าใครก็คงจะเคยมีประสบการณ์ในการซื้อป๊อปคอร์น และเครื่องดื่มนำไปรับประทานขณะชมภาพยนตร์ ซึ่งการรับประทานระหว่างชมภาพยนตร์นี้ จะไม่ถือว่าเป็นการรับประทานอาหารนอกบ้าน จึงเข้าข่ายอัตราภาษีลดหย่อน แต่ในกรณีที่นั่งรับประทานตรงที่นั่งใกล้ๆ จุดขาย ก็จะถือเป็นการรับประทานอาหารนอกบ้านที่ไม่เข้าข่ายอัตราภาษีลดหย่อน
สรุปง่ายๆ ก็คือ อาหารและเครื่องดื่มจากร้านที่ไม่ได้ให้บริการหรือขายอาหารและเครื่องดื่มเป็นหลักนั้น ตามหลักแล้ว หากมีสิ่งอำนวยความสะดวกในการรับประทาน (เช่น โต๊ะหรือเก้าอี้) และรับประทานในที่นั้น ก็จะถือเป็นการรับประทานอาหารนอกบ้านที่ไม่เข้าข่ายอัตราภาษีลดหย่อน และจะถูกเรียกเก็บอัตราภาษีผู้บริโภค 10％ หลังการปรับขึ้นอัตราภาษี ซึ่งในกรณีตรงข้ามก็จะไม่ถือเป็นการรับประทานอาหารนอกบ้าน และเข้าข่ายอัตราภาษีลดหย่อน จึงจะถูกเรียกเก็บอัตราภาษีผู้บริโภค 8％ ตามเดิม
ขนมขบเคี้ยวที่มีของแถมบางชนิดอาจไม่เข้าข่ายอัตราภาษีลดหย่อน?
ตัวอย่างเช่น ขนม “Bikkuriman Choco (แถมสติกเกอร์)” หรือ “กูลิโกะคาราเมลพร้อมของแถม” ชาฝรั่งพร้อมถ้วยชาที่วางขายเป็นเซต ฯลฯ หากสินค้าเหล่านี้ตรงตามเงื่อนไข 2 ประการที่ระบุต่อไปนี้ ก็จะถือว่าเข้าข่ายอัตราภาษีลดหย่อน
1. สินค้าที่มีราคาก่อนรวมภาษีต่ำกว่า 1 หมื่นเยน
* ในกรณีที่สินค้ามีราคาก่อนรวมภาษีสูงกว่า 1 หมื่นเยน จะถือเป็นสินค้าที่ไม่เข้าข่ายอัตราภาษีลดหย่อน
2. ราคาของสินค้าที่เป็นอาหารมากกว่า 2 ใน 3 ของสินค้าโดยรวม
* ตัวอย่างเช่น ชาฝรั่งราคา 4,000 เยน และถ้วยชาราคา 2,000 เยนได้ถูกวางขายเป็นเซ็ตสินค้า 6,000 เยน ในกรณีนี้ ราคาของสินค้าจำพวกอาหารนั้นสูงกว่า 2 ใน 3 ของราคาทั้งหมด จึงถือว่าเข้าข่ายอัตราภาษีลดหย่อน
สรุปง่ายๆ ก็คือ อัตราภาษีลดหย่อนในครั้งนี้มีไว้สำหรับ “สินค้าจำพวกอาหารและเครื่องดื่ม” เท่านั้น “หากสินค้าอื่นที่นอกเหนือจากสินค้าจำพวกอาหารและเครื่องดื่มเป็นสินค้าหลัก จะไม่ถือว่าเป็นสินค้าจำพวกอาหาร”
และหากพูดถึงสติ๊กเกอร์ของแถมที่มาพร้อมขนม Bikkuriman Choco ที่กล่าวมาข้างต้นแล้ว สติ๊กเกอร์เป็นเพียงแค่ของแถม และตัวขนมมีราคามากกว่า 2 ใน 3 ของสินค้า จึงถือว่าเข้าข่ายอัตราภาษีลดหย่อน ในทางกลับกัน ขนมกูลิโกะคาราเมลพร้อมของแถมนั้น มีของแถมเป็นหลัก ซึ่งราคาของขนมไม่ถึง 2 ใน 3 ของสินค้า จึงถือว่าไม่เข้าข่ายอัตราภาษีลดหย่อน
ตรงจุดนี้อาจจะตัดสินค่อนข้างยากสำหรับผู้บริโภค จึงควรตรวจสอบรายละเอียดบนอินเตอร์เน็ตก่อน หรือลองถามที่ร้านค้าโดยตรงดูน่าจะดีกว่า
นอกจากนี้ ในญี่ปุ่นมักจะมีแคมเปญในช่วงระยะเวลาหนึ่ง เช่น เครื่องดื่มขวดพลาสติกที่มีของแถมติดมาด้วย ในกรณีนี้ ของแถมเป็นสินค้าที่ไม่ได้วางจำหน่าย และแม้ว่าจะไม่มีของแถมราคาสินค้าก็ไม่เปลี่ยนแปลง จึงถือว่าของแถมนั้นมีราคาเป็น 0 เยน ถือว่าเข้าข่ายอัตราภาษีลดหย่อน
แล้วอย่างอื่นล่ะ มีอะไรเปลี่ยนแปลงบ้าง?
จากการปรับกฎหมายภาษีผู้บริโภคในครั้งนี้ หากชำระค่าบริการด้วยระบบแคชเลส (ระบบไร้เงินสด) ในระยะเวลา 9 เดือนตั้งแต่เดือนตุลาคม 2562 ไปจนถึงเดือนมิถุนายน 2563 ที่ร้านค้าขนาดเล็กหรือกลางที่ได้ลงทะเบียนไว้ คุณจะได้รับคะแนนสะสมคืนเป็นจำนวน 2-5%
การคืนคะแนนสะสมในช่วงระยะเวลานี้ เป็นกลยุทธ์เพื่อชะลอการหยุดบริโภคของผู้บริโภคหลังการปรับขึ้นอัตราภาษี ซึ่งระบบการคืนมี 2 ประเภท
1. การคืนคะแนนสะสมตามชนิดของแต่ละร้านค้าและบริการ
2. การคืนโดยทันที (ลดราคาทันที)
สำหรับนักท่องเที่ยวแล้วจะได้ประโยชน์จากประเภทหลังมากกว่าประเภทแรก
ร้านค้าหรือบริการที่สามารถได้รับการคืนโดยทันที (ลดราคาทันที) มีดังนี้
- บัตรเครดิต JCB, บัตรเครดิต Mitsui Sumitomo, บัตรเครดิต SAISON, บัตรเครดิต UC, และบัตรเครดิต Mitsubishi UFJ Nicos (ส่วนหนึ่ง) นี้จะเน้นความเข้าใจง่ายโดยจะทำการลดราคาทันทีตามจำนวนคะแนนสะสมที่จะได้รับ
- ร้านสะดวกซื้อรายใหญ่ทุกบริษัท (7-Eleven, FamilyMart, LAWSON, MINISTOP) ก็จะทำการคืนโดยทันที (ลดราคาทันที) เช่นกัน
สามารถดูรายละเอียดเพิ่มเติมเกี่ยวกับข้อมูลในส่วนนี้ได้ที่นี่ (ภาษาญี่ปุ่น)
เปลี่ยนระบบในช่วงเวลาไหน?
ต่อจากนี้ จะเป็นข้อมูลที่เกี่ยวข้องกับผู้ที่อยู่ในประเทศญี่ปุ่นในช่วงวันที่ 30 กันยายน – วันที่ 1 ตุลาคมเท่านั้น ร้านค้าที่ให้บริการตลอด 24 ขั่วโมง หรือแท็กซี่ที่ให้บริการตอนเที่ยงคืน ฯลฯ เหล่านี้ จะมีการเปลี่ยนแปลงอัตราภาษีผู้บริโภคตั้งแต่ตอนไหนของวันที่ 1 ตุลาคม?
ร้านค้าที่ให้บริการตลอด 24 ขั่วโมงเปลี่ยนระบบตอนไหน?
ดูเหมือนว่าแต่ละร้านค้าจะมีวิธีการรับมือกับอัตราภาษีใหม่ที่แตกต่างกัน ตัวอย่างที่จะกล่าวต่อไปนี้ เป็นตัวอย่างของบริษัทที่ได้ทำการประกาศอย่างชัดเจนถึงวิธีการรับมือกับอัตราภาษีใหม่ผ่านสื่อต่างๆ ให้ได้ทราบกัน
- 7-Eleven, FamilyMart, LAWSON 3 บริษัทยักษ์ใหญ่ของร้านสะดวกซื้อได้ประกาศว่า “หากเริ่มสแกนสินค้าชิ้นแรกภายในเวลาของวันที่ 30 กันยายน จะใช้อัตราภาษี 8% ตามเดิม”
- Gusto, Bamiyan, Jonathan’s ฯลฯ ของ Skylark Group บริษัทยักษ์ใหญ่ของร้านอาหารสำหรับครอบครัว (Family Restaurant) ได้ประกาศว่า “ในช่วงเวลาเปลี่ยนวันจะให้ลูกค้าภายในร้านทำการชำระค่าบริการด้วยอัตราภาษี 8% ก่อน แล้วจึงเปลี่ยนเป็นอัตราภาษี 10% หลังจากนั้น”
- ร้านขายยา Sugi Drug ที่เปิดให้บริการตลอด 24 ชั่วโมง ได้ประกาศว่า “หากเริ่มทำการชำระเงินภายในเวลา 23 นาฬิกา 59 นาที 59 วินาที ของวันที่ 30 กันยายน จะใช้อัตราภาษี 8% แต่หากทำการชำระเงินหลังจากเปลี่ยนเป็นวันรุ่งขึ้นแล้ว จะใช้อัตราภาษี 10%”
- ร้านคาราโอเกะ Karaoke no Tetsujin ได้ประกาศว่า “เริ่มใช้อัตราภาษี 10% ตั้งแต่เวลาเปิดทำการในวันรุ่งขึ้น”
แท็กซี่เปลี่ยนระบบตอนไหน?
สำหรับแท็กซี่ก็เช่นกัน มีความเป็นไปได้สูงที่แต่ละบริษัทจะมีการดำเนินการที่แตกต่างกัน ซึ่งสำหรับบริษัทแท็กซี่รายใหญ่ TEITO TAXI นั้น จะยังคงใช้อัตราภาษี 8% ในช่วงเวลาข้ามวัน เช่นเดียวกับ Sanwakoutsu ที่จะปรับเป็นอัตราภาษี 10% ตั้งแต่เช้าวันที่ 1 ตุลาคม ในเวลาที่ของรถแท็กซี่กะเช้าออกให้บริการ
ในทางกลับกัน บริษัทแท็กซี่ยักษ์ใหญ่ Nihon-Kotsu นั้นได้พูดถึงราคาในช่วงข้ามวันของวันที่ 1 เดือนตุลาคมว่า “ยังไม่มีการกำหนดแน่นอน”
บทความนี้ได้อธิบายถึงการเปลี่ยนแปลงกฎหมายภาษีผู้บริโภคเพื่อให้นักท่องเที่ยวชาวต่างชาติและชาวต่างชาติที่อยู่อาศัยในประเทศญี่ปุ่นได้เข้าใจถึงรายละเอียดได้ง่าย อ้างอิงเนื้อหาในบทความนี้ แล้วช็อปปิ้งให้เต็มที่กันดีกว่า!
หากมีคำถาม คำแนะนำ หรือข้อเสนอแนะใดๆ เกี่ยวกับบทความของเรา สามารถติดต่อและติดตามเราผ่านทางเฟซบุ๊ก ทวิตเตอร์ และอินสตาแกรม ได้เลย !
เนื้อหาในบทความนี้ อัพเดทล่าสุด ณ วันที่เผยแพร่
